اثر تنش خشکی بر میزان فتوسنتز، تسهیم مواد پرورده و عملکرد دانه ارقام کلزا

در این آزمایش اثر تنش خشکی در مرحله گلدهی بر میزان فتوسنتز، تسهیم مواد فتوسنتزی و ارتباط آنها با عملکرد دانه 14 رقم بهاره و پاییزه کلزای تجاری به صورت طرح کرت‌های خرد شده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 87-1386 در مزرعه تحقیقات کشاورزی دانشگاه تهران، کرج، مورد مطالعه قرار گرفت. کرت اصلی شامل دو رژیم آبیاری (شاهد و تنش خشکی در مرحله گلدهی) و کرت فرعی شامل 14 رقم کلزا بودند. تنش خشکی در مرحله گلدهی با قطع آبیاری اعمال گردید و وقتی پتانسیل آب خاک به 5/1- مگاپاسکال رسید، آبیاری مجدد انجام شد. نتایج نشان داد که در شرایط شاهد، با گذشت زمان از مرحله گلدهی، میزان فتوسنتز، میزان تعرق وکارایی مصرف آب فتوسنتزی کاهش یافت. در نتیجه تنش خشکی، تغییرات موازی در میزان فتوسنتز، تعرق و غلظت دی‌اکسیدکربن اتاقک زیر روزنه مشاهده شد که دلالت بر نقش عوامل روزنه‌ای در کاهش فتوسنتز در شرایط تنش دارد. در اواسط دوره تنش، شاخص کلروفیل افزایش یافت، اما با پیشرفت آن، به طور معنی‌داری کاهش یافت. در هر دو شرایط تنش و غیر تنش ارقام تفاوت معنی‌داری از لحاظ میزان فتوسنتز نشان دادند. اگرچه عملکرد دانه ارقام بطور متفاوتی تحت تاثیر تنش قرار گرفته بودند، هبستگی معنی‌داری بین میزان فتوسنتز و عملکرد دانه در رژیم های مختلف رطوبتی اعمال شده در شرایط آزمایش حاضر مشاهده نشد. تنش خشکی در مرحله گلدهی با تاثیر بر توزیع مواد فتوسنتزی بین اندام‌های مختلف گیاهی و با افزایش درصد وزن خشک برگ، ساقه و ریشه و کاهش وزن خشک خورجین ها یا به عبارتی غلبه درصد تسهیم مواد به اندام‌های رویشی نسبت به اندام‌های زایشی، باعث کاهش شاخص برداشت و به دنبال آن کاهش 2/51 درصدی عملکرد دانه نسبت به شاهد گردید. در بین ارقام مورد بررسی، در شرایط غیر تنش رقم پی.اف و در شرایط تنش در مرحله گلدهی، رقم اُکاپی با شاخص برداشت بالاتر به ترتیب با تولید 3597 و 1595 کیلوگرم دانه در هکتار، بیشترین عملکرد دانه را داشتند.